Corona en het recht op veilig onderwijs

De ernst van het virus voor kinderen: de stand van de wetenschap
Een uitzonderlijke situatie als een pandemie vraagt om passende maatregelen voor veilig onderwijs. In het geval van COVID, veroorzaakt door het virus SARS-CoV-2, dienen de ernstige gevaren voor de volksgezondheid juist te worden ingeschat. Dat kinderen minder zouden bijdragen aan de verspreiding van het coronavirus is een aanname die géén basis vindt in de wetenschappelijke literatuur. Kinderen kunnen als reservoir fungeren voor transmissie van het virus naar andere kinderen en volwassenen. 

De virulentie van het coronavirus voor kinderen (in welke mate het virus schade aanricht) is een andere kwestie. Het is bekend dat COVID-19 onder kinderen gedurende de infectieperiode of ná herstel van het virus een hyperinflammatoir syndroom kan veroorzaken, dat wordt gekenmerkt door symptomen die gelijkenis hebben met Kawasaki (SARS-CoV-2-Induced Kawasaki-Like Hyperinflammatory Syndrome: A Novel COVID Phenotype in Children, Pediatrics Vol. 146, Issue 2, 1 Augustus 2020; An outbreak of severe Kawasaki-like disease at the Italian epicentre of the SARS-CoV-2 epidemic: an observational cohort study, Lancet Vol. 395, Issue 10239, P1171-1178, 6 Juni 2020).

Internationale studies melden dat bij voordien gezonde kinderen en jongeren Multisystemische Inflammatoire Syndromen met kenmerken van Kawasaki of Toxic Shock Syndrome geassocieerd met COVID-19 worden gerapporteerd (Multisystem Inflammatory Syndrome Related to COVID-19 in Previously Healthy Children and Adolescents in New York City, JAMA 2020;324(3):294-296; zie ook "Autoimmune and inflammatory diseases following COVID-19, Nature Reviews Rheumatology 2020, 4 Juni 2020: 1-2"). Er is een recente, ingrijpende melding dat een driejarig kind dat lymfatische leukemie heeft gekregen door infectie met het coronavirus (Acute lymphoblastic leukemia onset in a 3-year-old-child with COVID-19, Pediatric Blood & Cancer Vol. 67, Issue 11, November 2020). Dit kind heeft géén onderliggend medisch lijden. 

Een Franse studie maakt melding van de dossiers van een zestienjarige jongen en zesjarig kind zonder medisch lijden bij wie COVID-gerelateerde hersendood werd vastgesteld (Severe and fatal forms of COVID-19 in children, Archives de Pédiatrie Vol. 27, Issue 5, Juli 2020, P235-238). Bij systemische aandoeningen, zoals PIMS en MIS-C, kan de schade die door SARS-CoV-2 is aangericht pas op langere termijn naar volle omvang worden vastgesteld. 

Er moeten adequate maatregelen worden getroffen om veilig onderwijs te garanderen
De ernst van het virus maakt duidelijk dat adequate maatregelen moeten worden getroffen om publieke activiteiten veilig te kunnen laten verlopen. Transmissie van het virus vindt in belangrijke mate plaats via de aërogene route (door kleine ademhalingsdruppels of aërogeen geworden fomieten die zich door de lucht verspreiden). Juist in een publieke ruimte waar veel mensen samen komen en 's winters de verwarming volop draait, zoals op scholen, moet alles in het werk worden gesteld om de aërogene transmissie te bestrijden. Daar komt bij dat zowel leerlingen als docenten veelvuldig in contact komen met verschillende groepen mensen. De belangrijkste factor is dat de verspreiding van het coronavirus asymptomatisch of presymptomatisch plaatsvindt: de virale lading in de keelneusholte is het hoogst vóórdat er klachten optreden. Mensen worden besmet door personen die nog geen klachten hebben. Thuisblijven op het moment dat de klachten optreden (hoofdpijn, diarree, benauwdheid en in een deel van de gevallen verwarring/een verdoofd gevoel), is dus te laat. 

Scholen geven aan moeite te hebben met het uitvoeren van de maatregelen ("Tobben met het nieuwe normaal", CNV Onderwijs, 23 september 2020, te raadplegen via https://onderwijs.cnvconnectief.nl/nieuws/tobben-met-het-nieuwe-normaal-op-scholen/.

Hoe kan veilig onderwijs in deze noodsituatie worden gegarandeerd?

1. Het recht van het kind op bescherming van het welzijn (art. 3 lid 1 Verdrag inzake de rechten van het kind)
Bij alle beslissingen die worden genomen of maatregelen die worden getroffen, dienen de belangen van het kind de eerste overweging te vormen. De Nederlandse Staat is verplicht om de bescherming van het welzijn en de gezondheid van het kind te verzekeren (art. 3 lid 2 resp. art. 24 Verdrag inzake de rechten van het kind). 

2. Scholen moeten maatregelen treffen om veilig onderwijs te garanderen
Treft de school geen adequate maatregelen om de verspreiding van het virus tegen te gaan? Spreek de schoolleiding en/of de medezeggenschapsraad of het bestuur schriftelijk aan om de ontoereikendheid van het beleid ter discussie te stellen. Neemt de school niet de verantwoordelijkheid of wordt u het niet eens met de schoolleiding, maak dan melding bij de Onderwijsinspectie. Hiervoor kunt u het formulier op de daartoe aangewezen site invullen.

Met de winter in het vooruitzicht komt er een probleem bij: scholen laten de ramen en deuren niet open en zetten de verwarming hoog, omdat het anders "te koud is" in het klaslokaal. Een warme, bedompte ruimte waar de lucht snel verzadigd raakt, is gunstig voor aërogene verspreiding van het virus. Informeer voordat het zover is, hoe de school omgaat met ventilatie in de herfst/winter. Is het ventilatiebeleid van de school niet veilig? Dien een klacht in bij de Onderwijsinspectie.

Kinderen met medisch lijden of kinderen met gezinsleden met medisch lijden kunnen worden vrijgesteld van fysiek onderwijs, zo meldt de Rijksoverheid op 26 september 2020. Tevens kan een beroep worden gedaan op art. 11 onder g van de Leerplichtwet. Gewichtige omstandigheden vormen een uitzondering die maakt dat géén sprake is van verzuim. De gronden voor het beroep op gewichtige omstandigheden moeten door u worden aangevoerd. Het risico op ernstige gevaren voor de volksgezondheid door de verspreiding van SARS-CoV-2 is in de inleiding besproken. Voor kinderen is er, ongeacht of zij onder een "risicogroep" worden geschaard, kans op de in de wetenschappelijke rapportages gemelde systemische aandoeningen of direct medisch lijden als gevolg van COVID-19.

Maak een kopie van het ingevulde formulier op de site van de Onderwijsinspectie, nog vóórdat u het formulier verzendt. Als het goed is, ontvangt u een bevestiging van uw melding. Reageert de Onderwijsinspectie niet op uw melding, maak hiervan dan notitie die u bij uw klacht bewaart. 

3. Vervangend onderwijs
Thuisonderwijs of onderwijs op afstand kan het fysiek onderwijs vervangen om het hoofd te bieden aan gezondheidscrises, zoals de huidige crisis. De mogelijkheid om onderwijs op school te vervangen door thuisonderwijs of onderwijs op afstand, kan worden gebaseerd op art. 41 van de Wet op het Primair Onderwijs. Om onderwijs op afstand mogelijk te maken, dient de school zich in te spannen om een onderwijsplan op te stellen. Onderwijs op afstand of vervangend onderwijs is géén vrijstelling van de leerplicht.

Vraag de school van uw kind hoe de school de mogelijkheid tot flexibel onderwijs invult. In het thuisonderwijs kan hetzelfde onderwijsprogramma worden afgelegd als in het onderwijs met fysieke aanwezigheid. Bij afstandsonderwijs is van belang dat de thuissituatie veilig is voor de leerling. De scholen hebben een inspanningsverplichting om kwaliteit te bieden. De school hoeft geen 'perfect' onderwijs te bieden om het onderwijs op afstand mogelijk te maken. In het geval van een jongere met medische kwetsbaarheid werd de constructie van "begeleid verzuim" in het leven geroepen, waarbij op de school een inspanningsplicht rustte (ECLI:NL:RBNHO:2017:9909). Dit is geen verzuim in letterlijke zin, maar slechts fysieke afwezigheid.