Ik heb het "geluk" dat mijn oma en moeder in Nederland in veiligheid en vrijheid zijn opgegroeid, ook al heb ik hierdoor geen familie meer en weet ik niet waar mijn familie in Rusland óf Oekraïne woont. Onze familienaam is ons afgepakt, ik weet niet meer dan dat de enige familie die ik had, via Tallinn hier is gekomen en niet mocht remigreren naar wat vóór 1990 Rusland was.
Tot 2013 maakte niemand in mijn omgeving onderscheid tussen Russen of Oekraïners. Ik was in Leiden, tussen de Russen, Russen met een Nederlandse ouder, expats uit Oekraïne en Oekraïners die hier waren geboren. Oekraïners werden als Russen aangesproken en hadden daar geen bezwaar tegen; andersom was het ook niet in iemand opgekomen om het verschil te benadrukken. Afgezien van enkele dialectsprekers begreep iedereen elkaar. In Rusland werd op dat moment aangekondigd dat de Oekraïense dialecten en geschiedenis uit de schoolboeken moesten verdwijnen. Een slinkse beweging, want: filologie, cultuur en levende talen worden als belangrijke studies beschouwd in Rusland. De universiteiten bieden programma's over taalkunde aan; taal wordt als een volwaardig vak beschouwd.
Het neerschieten van de MH17 was één van de factoren in de oorlog in Oekraïne die in 2014 al gaande was. Het conflict tussen het westen en oosten van Oekraïne werd gemanipuleerd, om de bevolking gevoelig te maken voor de gedachte dat "etnische Russen" in het oosten zouden moeten worden bevrijd van de Oekraïense onderdrukking. Je kunt zeggen 'Het zijn Oekraïners geweest die zich ontpopten tot pro-Russische rebellen', maar het komt door manipulatieve en subtiele inmenging. Langzaamaan werd de geschiedenis ontkend en uitgewist.
Kyiv-Rus, het Kievse Rijk, is het moederland. Vanuit Kyiv is het Russische Rijk gesticht. Het is te danken aan Kiev dat er centralisering is gekomen in het immer verdeelde Oost-Europa. Zonder deze centralisering zou het rijk bestaan uit onder meer Tataren, Scandinaven, Mongolen en Siberiërs die het land verdelen. Het beeld dat sinds 2014 wordt geschetst, is dat Russen een eigen bevolkingsgroep zijn en dat een stuk land zomaar in 1990 is weggeven aan Oekraïne. Het gaat erom dat de soevereiniteit in deze regio moest worden behouden en dat het land een buffer vormt tussen Europa en Rusland.
Niet alleen zijn de burgers in Rusland en de pro-Russische rebellen in het oosten van Oekraïne ontvankelijk gemaakt voor de opvatting dat "etnische Russen moeten worden bevrijd", het begin van de grootschalige oorlog in 2022 werd door Rusland verkocht als "Speciale operatie". In de eerste maand van de oorlog in 2022 opende de Gazeta met dezelfde berichten als de internationale media, maar dan met een lieflijk sausje: het zou gaan om vredesoperaties. De berichtgeving op de voorpagina ging verder over hondjes, kittens en allerlei "leuke weetjes" voor de vrije tijd. Niets refereerde aan "oorlog"; de Russische soldaten die zonder ervaring in een colonne van afgesloten tanks werden afgevoerd en in Oekraïne op het slagveld werden uitgeladen, waren slechts aan een bijzondere missie bezig, aldus de Gazeta.
Wat nu gebeurt, is dat de Russische bevolking (= 150 miljoen burgers) wordt beschouwd als Poetin. Het volk wordt vereenzelvigd met de leider. De burgers krijgen de schuld van de politieke ambities van Poetin en de oligarchen die alle macht in handen hebben. Vanuit het democratische perspectief wordt aangenomen, dat Russische burgers over vrije en toegankelijke informatie beschikken. Het populaire standpunt is, dat Russen zich allemaal moeten verzetten tegen de opvattingen van Poetin. Dat gaat niet zo makkelijk als je familie in een niet-democratisch land woont, geen vrije pers heeft en straatarm is. Armoede is een machtsmiddel; de armste burgers uit de rafelranden van het Rijk krijgen middelen van bestaan in het vooruitzicht gesteld als hun mannen en zoons zich aanmelden als kanonnenvoer.
De Russische burger heeft géén zeggenschap. Er zijn artiesten die zich uitspreken tegen de oorlog, bijvoorbeeld een jarenlang in Rusland gestationeerde, geliefde Georgische zanger, die niet meer welkom is in Rusland. Niet iedereen heeft de vrijheid, het is logisch dat mensen niet de veiligheid van hun familie opofferen. Dat mensen uit een democratische staat dat wel verwachten, is typisch iets voor burgers die in vrijheid zijn opgegroeid. Het is overigens nooit goed genoeg in de ogen van mensen die het hoogste woord hebben over burgers in een dictatuur: als een Rus níet het leger in wil, dan wordt hij uitgemaakt voor lafbek en wordt hij aan de grens tegengehouden omdat men vindt dat hij zijn land maar moet gaan verdedigen of als deserteur zijn straf in Rusland moet uitzitten; laat hij zich wel oproepen voor het leger, dan is hij een moordenaar en een oorlogsmisdadiger.
De boycots van Russen, de Russische cultuur en Russische importgoederen zijn hypocriet. Russische componisten, kunstenaars en atleten werden geboycot. Nederland opteerde zelfs om Tchaikovsky van het repertoire te schrappen, omdat "het niet goed voelde om een Russische componist op te voeren". Tchaikovsky, nota bene een Kozak (= Oekraïner) die in Rusland woonde, werd geboycot in de strijd tegen Rusland. Er zou een boycot komen op Russisch gas. Die boycot stond in schril contrast tegenover de recordimport van steenkool uit de Donetsk-groeve. Europa handelt zo "voortvarend" in de boycots, dat de import van grondstoffen en diamanten en de export van wapens pas in de loop van 2024 aan banden worden gelegd.
Als een appartement in Rusland in de fik vliegt en straatarme burgers daardoor zonder onderdak komen te verkeren, als een gasleiding knapt en Russen worden afgesloten van het elektriciteitsnet, dan juichen sommige West-Europeanen dat toe. Het is ongebreidelde haat tegen een bevolkingsgroep die geen zeggenschap heeft over de macht van een kleine groep allerrijksten.
Europeanen vinden zichzelf zo verheven dat ze durven te beweren "Dat er ook best goede Russen zullen zijn". Dat etnische moralisme heeft niemand in Oekraïne ooit vooruit geholpen. Sterker nog: er zijn Nederlanders geweest die Russen in Nederland zodanig hebben bedreigd met geweld, dat noodhulp aan Oekraïne moest worden stopgezet. Een Russische dame met een levensmiddelenwinkel maakte voedselpakketten voor Oekraïne. Ze werd uitgemaakt voor moordenaar en ze moest met haar activiteiten stoppen.
Hypocrisie: mensen spreken moralistisch over de oorlog in Oekraïne, maar de noodhulp moest worden stopgezet omdat mensen niets doneerden
Overigens heb ik er een hekel aan dat sommige Nederlanders wel moreel kunnen praten over Oekraïne, maar geen hand uitsteken. Hoe ik dat te weten kwam? In februari en maart 2023 maakte ik twee grote noodhulppakketten voor Oekraïne. Ik had daarin echte wollen winterdekbedden, thermokleding, beddengoed en zorgmaterialen zoals onderleggers gestopt. Ik moest echt op zoek naar iemand die me kon helpen om de pakketten naar het front te krijgen, omdat er bijna geen hulpinitiatieven in Nederland waren. Na maart 2023 kreeg ik te horen dat het transport van hulpgoederen helemaal was gestopt: Nederlanders doneerden niets meer tijdens de nog altijd voortdurende winter van 2023. Dus al die Nederlanders die zich zo fel uitspraken tegen de oorlog, die voor het boycotten van alle Russen waren en die een componist van 200 jaar geleden dubieus vinden, hadden letterlijk geen moer over voor de Oekraïners in het oorlogsgebied.
De haat tegen Oekraïners nam zelfs toe, die wordt gevoed met mythes. De eerste mythe is dat Oekraïense vluchtelingen in Nederland voorrang krijgen op de woningmarkt. In Utrecht is een pilot geweest waarbij statushouders in één periode voorrang kregen op de huurmarkt. Dat gold niet voor Oekraïense vluchtelingen. Dat zij achteraan aan moeten sluiten en net als ieder ander 15 jaar moeten wachten op een woning, wordt miskend. Dat sommige Oekraïners in Nederland direct aan het werk zijn gegaan of een opleiding willen volgen, wordt ook miskend. Ze worden neergezet als veeleisend.
"Verwende Oekraïners met een dure BMW" en Oekraïners als "huisdier"
Mensen beweren dat Oekraïners met een dure BMW voor de deur stoppen en dat ze daarom geen oorlogsvluchtelingen kunnen zijn. Een Nederlandse vrouw beweerde dat Oekraïners zó ondankbaar zijn, dat haar gastgezin al binnen een paar dagen de benen had genomen. Ze vertelde er niet bij, dat ze het gezin niet in huis, maar in een beschimmelde schuur liet wonen. Een ander Nederlands gezin wilde een Oekraïens gezin "terugbrengen naar het asiel", omdat ze de mensen te introvert vonden. De Nederlanders wilden alles van ze weten en onder het eten van alles over ze vragen, dat waren de Oekraïense moeder en dochter niet gewend. Bij onbekenden zoveel over jezelf vertellen is in de meeste culturen niet geaccepteerd. Gespeelde extraversie is in andere culturen niet een gewaardeerd iets. Mensen in huis nemen alsof ze een huisdier zijn, maar ze gelijk zat zijn als ze niet alles los willen laten, is geen altruïsme.
Niet mijn oorlog: hoe een bufferstaat al snel een zondebok wordt
Landen als Polen en Oekraïne, maar ook de Baltische Staten, hebben altijd een bufferfunctie gehad. Strategisch gezien vormen deze landen een front tegen directe inval door Rusland. Die bufferfunctie maakt dat Oekraïne nu alles alleen heeft te verstouwen
en het enige gebied is dat het verschil maakt tussen oorlog met de rest
van de wereld, of oorlog in die regio. Oekraïne is inmiddels al een paar jaar de zondebok van Europa: het land krijgt de schuld van het voortduren van de oorlog, een land dat zich verdedigt krijgt te horen dat het om de onderhandelingstafel moet met de agressor en zelfs het cliché "Een conflict kent altijd twee partijen" wordt aangevoerd om de indruk te wekken dat Oekraïne zelf schuld heeft aan de oorlog. Beelden van nazistische Oekraïners en massaslachtvelden uit WWII worden opgerakeld om te onderbouwen dat "ze" het aan zichzelf hebben te danken.
Mensen die zeggen "Dit is niet
mijn oorlog", denken te simplistisch; als Oekraïne al bereid zou zijn om de
verdediging op te geven, dan neemt een imperialistische groep oligarchen steeds meer gebied af. Als Oekraïne valt, is het daarmee niet einde verhaal. Moldavië, Belarus en de Baltische Staten, maar ook de conflictgebieden in de Oostelijke randen van Rusland en de Balkan liggen gevoelig genoeg om het volgende mikpunt te zijn. Dat geldt nu al voor gebieden als Kirgizië en Tazjikistan.
