Eenzaamheid. Het is geen geliefd onderwerp onder jongeren.
Ik spreek er bijna nooit over, niet omdat ik het onderwerp taboe vind, maar omdat ik geen aannames, clichés, weerleggingen, goedbedoelde adviezen en projecties van mensen aan wil horen. Goedbedoelde adviezen zijn helaas vaak nutteloos, omdat veel mensen bijzonder slecht zijn in begrijpend lezen en luisteren. Het advies heeft dan géén betrekking op de inhoud van wat iemand net heeft gedeeld, maar is meer een projectie van wat de toehoorder/lezer zelf denkt te weten van het onderwerp.
Het begint allemaal met begrijpend luisteren. Aannames en ongevraagde adviezen of projecties opdringen is níet begrijpend luisteren
Begrijpend luisteren is een kunst, terwijl het een vaardigheid is die meer gestimuleerd zou kunnen worden door te zeggen: 'Lees of luister eerst naar wat iemand zegt. Als iets niet duidelijk is kun je doorvragen. Ga niet gelijk van alles aandragen zonder dat je begrijpt dat het betrekking moet hebben op datgene wat iemand zojuist aan de ander heeft toevertrouwd'.
Die assumpties zijn precies de redenen waarom ik eenzaamheid meestal niet aan mensen toevertrouw. Het is niet dat ik er een geheim van maak, maar ik heb niets aan aannames en clichés. Aannames zorgen ervoor dat ik me niet serieus genomen voel en dat de ander voor niets probeert om van alles aan te dragen. Het probleem is dat het niet oprecht, liefst onbevangen kunnen delen van het onderwerp met een medemens, de eenzaamheid verergert- en veerkracht bereikt een keer z'n grens.
De meest gehoorde aannames, ongerichte adviezen en clichés over eenzaamheid zijn opmerkingen die in algemene zin worden rondgestrooid (en dus net zo goed bij ieder onderwerp kunnen worden geworpen naar de ander):
1. 'Eenzaamheid is een gevoel. Alleen zijn is niet hetzelfde als eenzaamheid';
2. 'Als je eenzaam bent, leg dan contact met je familie/je naasten';
3. 'Je bent nooit alleen';
4. 'Ga vrijwilligerswerk doen. Iets teruggeven aan de samenleving geeft zoveel voldoening';
5. 'Eenzaamheid bestaat alleen als je het toelaat';
6. 'Je moet nodig aan je zelfrespect/zelfbeeld/eigenwaarde werken';
7. 'Je moet eerst van jezelf leren houden. Een ander kan je gevoel van eenzaamheid niet verlichten';
8. 'Adopteer een hond';
9. Zoek voldoening in wat je leuk vindt, zoals sporten, koken, schilderen, dan kun je nooit eenzaam zijn';
10. 'Je moet erop uit gaan en je openstellen voor contact';
11. 'Er zal wel wat mis zijn met je sociale skills, als je geen vrienden hebt of leeftijdsgenoten niet met je omgaan';
12. 'Eenzaamheid is depressie'
Clichés zijn zo verrot hardnekkig, omdat mensen ze eindeloos herhalen tot ze tot het collectieve bewustzijn horen, zonder dat de meesten zich afvragen wat ze nou eigenlijk zeggen. Clichés zijn feitelijk geen persoonlijke communicatie. Soms is een cliché niet meer dan geneuzel over semantiek (de uitleg van woorden wordt tot op de draad geanalyseerd) of het gevolg van de intentie om alles te psychologiseren (psychologie van de koude grond). Het ergst is dat mensen naar clichés gaan handelen.
Zo is 'Eenzaamheid is een gevoel, maar alleen zijn is niet hetzelfde als eenzaamheid' een dood cliché waar niemand iets mee kan. Het is een woordelijke constatering die niets zegt over eenzaam zijn onder sociale isolatie.
'Leg contact met je familie' is voor mij een pijnlijk ongevraagd advies: ik heb geen familie meer.
'Eenzaamheid bestaat alleen als je het toelaat' is een illusie die miskent dat mensen helemaal niet over het vermogen tot het sturen van hun (onder)bewustzijn beschikken. De illusie van zelfcontrole over sociaal-emotionele processen wordt zwaar overschat.
'Je moet aan je eigenwaarde werken' miskent dat een adequaat zelfbeeld geen verband houdt met reductie van sociale uitsluiting. Sterker nog: vaak wordt een adequaat zelfbeeld geassocieerd met hoogmoed.
'Er zal wel wat mis zijn met je sociale vaardigheden, als je geen vrienden hebt', is een van de grootste aannames die de verantwoordelijkheid voor eenzaamheid geheel bij de persoon zelf neerlegt.
De fundamentele behoefte aan menselijk contact is universeel en heeft niets te maken met intelligentie. Of het contact voldoening geeft aan een intelligent iemand, heeft te maken met de gelijkwaardigheid van het contact
Recentelijk probeer ik het onderwerp eenzaamheid meer openbaar onder de aandacht te brengen met mijn visie. Ik krijg reacties van mensen die zeggen niet te begrijpen waarom mensen klagen over het gebrek aan contacten, omdat ze menen zelf hyperintelligent te zijn en daarom geen andere mensen nodig te hebben, want ze weten hoe slecht mensen kunnen zijn. Dat is een zin vol waardeoordelen en bitterheid. De behoefte aan menselijk contact is een universele behoefte die niets te maken heeft met intelligentie.
Misschien zijn er mensen die graag tijd alleen doorbrengen. Ik niet. Mensen zijn weleens verbaasd dat ze bij mij gerust binnen kunnen lopen. Ik hoor wel dat ze dan het gevoel krijgen dat ze hier vaker over de vloer zijn geweest. Waarschijnlijk komt dat doordat ik makkelijk over gevoelens praat en geen last heb van buiigheid. Het lijkt misschien saai en mensen verwarren het weleens met "rustigheid", maar ik heb een stabiel karakter. Dat verklaart waarom ik me overal snel thuis voel. Met het dagelijkse bezoek aan het ziekenhuis en later het inwonen bij mijn moeder op de palliatieve unit, was het al vanaf dag één alsof we daar bekend waren.
Het is niet zo dat intelligente mensen de menselijke behoefte aan (nauw) sociaal contact en gezelschap zouden ontberen. Dat impliceert niet dat eenzame intelligente mensen zomaar met iedereen genoegen zouden nemen of zo meegaand zijn dat ze de eigen behoeften geheel opzij zetten. Het lijkt erop dat sommigen er trots op zijn dat ze er geen behoefte aan hebben om sociaal contact te onderhouden. Dat moeten ze vooral zelf weten. Ik ben geboren met een scherpe intuïtie en wist vanaf het begin goed in te schatten wie ik wel en niet kon vertrouwen. Daarvoor had ik geen ervaring met mensen nodig. Het is misschien wel zo dat het merendeel van de mensen niet betrouwbaar is, maar op een wereldbevolking van miljarden is het moeilijk houdbaar dat écht iedereen vol zit met slechte intenties. Als ik ervan uit zou gaan dat iedereen altijd maar slecht is, dan zou ik de goede contacten ook moeten missen. Zo wil ik niet leven- en ik heb bovendien mijn intuïtie om me alarmeren als iets niet in orde is.
Behoefte aan gelijkwaardig contact
Al deze opmerkingen miskennen waar het om gaat: de zó menselijke behoefte aan affectie, het kunnen delen van plezier, maar ook van ingrijpende gebeurtenissen. De behoefte aan gelijkwaardig contact, niet zeggende dat twee mensen in alles gelijk moeten zijn, maar intelligentie [vooral intuïtie, wijsheid en invoelingsvermogen], levensenergie en gedeelde interesses zijn wel onmisbare overeenkomsten voor betekenisvol contact.
Gericht op de buitenwereld, met een grote uitingsdrang- ik was een vrolijk kind dat graag met zoveel mogelijk mensen omging en niet van solitaire activiteiten hield
Ik spreek vanuit mezelf: ik ben op de buitenwereld gericht. Ik kan er niet tegen om sociaal te worden geïsoleerd. Ik geniet niet van stilte, op mezelf zijn, ik ben geen gesloten persoonlijkheid, ik ben chaos en rumoerigheid gewend, ik voel me leeggezogen door alleen-zijn. Dat zegt niet dat ik mezelf niet kan vermaken of dat ik niet alleen kan zijn met mijn gedachten. Ik was vanaf mijn geboorte een heel vrolijk kind met een groot gevoel voor humor. Met 5 maanden begon ik mijn eerste woorden te zeggen, ik had tot die tijd mijn moeder en oma geobserveerd als ze boven mijn box stonden te praten, net zo lang tot het me lukte om ook te praten. Ik voelde altijd een enorme behoefte om te uiten. Gedurende mijn kindertijd was ik nooit alleen; ik had het liefst zoveel mogelijk vrienden/vriendinnen/andere leeftijdsgenoten om me heen. Ik deed nooit aan lezen, tekenen of op mijn kamer solitaire activiteiten doen.
Ik ben iemand met een uitgesproken persoonlijkheid: ik laat het je gerust weten als ik het grondig met je oneens ben of je niet mag. Dat betekent niet dat ik tactloos ben, maar anderen kunnen openheid als confronterend ervaren. De meeste mensen die ik ken, van diverse afkomst, sluiten zich in hun dagelijks leven liever af voor contact met anderen, ook al presenteren ze zich als "Iedereen kan bij mij zo binnenlopen, hoe meer zielen hoe meer vreugd".
Op mijn 16e werd ik voor het eerst geconfronteerd met eenzaamheid. Het is ook precies duidelijk waardoor. Vrouwelijke leeftijdsgenoten, zogenaamde "vriendinnen", hebben me met afgunst behandeld. Het begon met domme roddels zoals dat ik siliconen zou hebben en dat ik als model werkte. Ik werd constant in de gaten gehouden. Ze verspreidden over me dat ik anorexia zou hebben of dat ik erop uit was om hun vrienden te verleiden. Een vriendin (een expat) met wie ik het goed kon vinden, was er getuige van hoe ik het onderwerp van het roddelcircuit werd. Dat ze dachten dat ik intelligent was, was nog erger. Intelligentie is een grotere bedreiging. De sociale uitsluiting waar ik vanaf toen mee te maken had, was volledig gestoeld op de behoefte van mensen om te vergelijken. Ik heb toen al met leeftijdsgenoten geprobeerd te praten over eenzaamheid, maar ik kreeg 'Jij hebt niets te klagen' te horen.
Op het werk ging het vervolgens net zo. Mijn vrouwelijke collega's hadden altijd wat te kletsen over mijn voorkomen. Ook op het gebied van persoonlijkheid werd ik met afgunst bejegend. Als een cliënt een vertrouwensband met mij had en naar me vroeg, werd de cliënt later met hoongelach bespot. Mijn afdelingsmanager maakte op mijn afscheid de snedige opmerking dat ik bekend stond om mijn [...]. Ze maakte een holle rug, duwde haar borst naar voren en maakte met haar handen een gebaar van rondingen. Ik had het van haar niet verwacht. Na een jaar lang invallen en lange diensten draaien waarbij zij juist overkwam als een stevige persoonlijkheid die niet de behoefte had om anderen op hun uiterlijk te beoordelen, kreeg ik zo'n trap na.
Ik heb slechts een paar keer leeftijdsgenoten heel persoonlijk kunnen spreken. Dat was tijdens toevallige ontmoetingen. Iedere keer dachten ze dat ik al "gevestigd was", in die zin dat mijn medestudenten dachten dat ik alles voor elkaar had en dat ik nergens moeite voor hoef te doen. Dat is één van de aannames die maken dat ik genegeerd word. Ik heb daar nog steeds mee te maken.
Ik heb behoefte aan contact met mensen die motiverend zijn en qua energie op gelijke golflengte zitten. Ik ben niet labiel; ik vind niet dat alle soorten contacten wel volstaan om eenzaamheid te verdrijven
Het is in de basis zo ongecompliceerd: ik wil alleen maar positief contact; contact met iemand die motiverend is en qua energie op dezelfde golflengte zit. Intelligentie speelt zeker een cruciale rol. Ik ben niet labiel, ik wil niet iemand om maar iemand te hebben. Ik vind niet dat alle soorten contact wel volstaan; ik wil niet omgaan met mensen die alleen maar kunnen praten over andere mensen, make-up, trends, tv-programma's of wat andere mensen voor kleding aanhebben.
Ik kan met allerlei soorten mensen omgaan, maar heb niets aan gesprekken die alleen maar over zeer laagintelligente onderwerpen gaan. Zelfs op de universiteit was dat helaas vaak het geval
Ik had het nooit verwacht, maar zelfs op de universiteit ging het vaak over laagintelligente onderwerpen zoals roddels, spaaracties bij Albert Heijn, 'clean eating', het droogtrainen van spieren of het paleo-dieet. Praten over zeer primitieve onderwerpen geeft geen voldoening. Dat betekent niet dat ik alleen maar over zwaarwichtige, moeilijke onderwerpen wil praten. Ik ben juist meer praktisch ingesteld: ik vind het leuk om met iemand aan het werk te zijn, om iemand bij mij thuis aan de stamtafel te hebben of om voor iemand eten te bereiden. Het mooist zou ik het vinden om iemand te hebben die creatief/inventief is ingesteld. Iemand die altijd bezig is met iets bedenken of uitvoeren, past wat mij betreft heel goed bij me.
Eenzaamheid is moeilijk onder woorden te brengen
Het is moeilijk om in woorden te vatten hoe het proces van vereenzaming verloopt, of beter gezegd: hoe het voelt. Ik ben nu echt helemaal alleen omdat ik geen familie meer heb. Er is niet iemand met wie ik kan praten over mijn eenzaamheid. Het betekent dat ik alleen opsta, in eenzaamheid ga slapen of soms de hele nacht wakker lig omdat eenzaamheid zo pijnlijk en uitzichtloos is. Het betekent niet dat ik me aan iemand vastklamp, niet dat ik iets aan mijn sociale vaardigheden mankeer, niet dat ik labiel ben, ook niet dat ik me binnen opsluit, het betekent niet dat ik de boel heb laten verslonzen, niet dat ik op bed blijf liggen, niet dat ik geen energiek iemand ben. Al is de consequentie van eenzaamheid wel dat ik eraan onderdoor ga, omdat veerkracht niet oneindig is.
