In mijn bericht "Als de verontwaardiging is weggeëbd, is het tijd om mensen (wederom) op hun rechten te wijzen" van 30 december 2020, schreef ik over de geruchtmakende zaak van de terugvordering van 7000 van een bijstandsgerechtigde die van haar moeder boodschappen had ontvangen. De zaak, die ook wel de #boodschappenaffaire wordt genoemd, heeft op verongelijkte reacties kunnen rekenen. Terecht is er discussie over de vraag, of het toelaatbaar is dat een uitkeringsgerechtigde door directe familie wordt ondersteund in het levensonderhoud, omdat het inkomen op grond van de Participatiewet niet toereikend is om de vaste lasten te kunnen betalen, maar hoe zit deze specifieke zaak precies in elkaar?
Het college van de gemeente Wijdemeren heeft vandaag bekendgemaakt te blijven bij het besluit om de 7000 Euro terug te vorderen. Volgens het college is uit onderzoek gebleken dat de ontvangst van de boodschappen noodzakelijk was om de lasten van een tweedehands auto en motor uit het "betere segment" van te kunnen betalen. Het bezit van de auto uit het betere segment was volgens de gemeente niet gemeld, terwijl dit op grond van de inlichtingenplicht wel had gemoeten. Bij de behandeling van het hoger beroep zal duidelijk worden of betrokkene wel aan de inlichtingenplicht ter zake van het bezit van de auto heeft voldaan.
Ik constateerde op 30 december 2020 dat het opmerkelijk was dat het Inlichtingenbureau Utrecht volgens de uitspraak van de rechtbank Midden-Nederland van 14 oktober 2019 een signaal had aangemaakt. Als ik naar de signaalwaarden in de handleiding van Inlichtingenbureau Utrecht kijk, zie ik dat kentekengegevens/ANPR-data/belastinggegevens kunnen worden gebruikt voor het aanmaken van een signaal van eventuele fraude, maar een melding van derden over het ontvangen van boodschappen door de betrokkene valt níet onder een van de signaalwaarden van het Inlichtingenbureau. Het kan dus niet anders dan dat het Inlichtingenbureau het bezit van een auto aan de hand van RDW-signalen heeft geconstateerd.
Iedereen kan dit eenvoudig controleren door de wijzer "Handleiding rechtmatigheidscontrole" van het Inlichtingenbureau te downloaden. De aanschaf van een auto uit het betere segment en het bezitten van meer dan één voertuig op naam levert gronden op voor het aanmaken van een signaal. De gemeente Wijdemeren betoogt dat het bestedingspatroon van betrokkene in de boodschappenaffaire ten koste is gegaan van het levensonderhoud en dat de uitgaven voor woonlasten, energie en zorgverzekering binnen het bijstandsniveau vielen. Ik verwacht dat dit besluit stand zal houden na behandeling van het hoger beroep. Of het beroep slaagt, is afhankelijk van de aannemelijkheid van "dringende redenen" en uitzonderlijke omstandigheden die zouden maken dat terugvordering niet kan worden opgelegd. De hogerberoepsrechter zal níet in de beoordeling van de verklaring van de gemeente treden, omdat betrokkene deze verklaring zelf heeft ondertekend om de correctheid van de inhoud te bevestigen.
Deze zaak moet geen afbreuk doen aan een maatschappelijke discussie die gevoerd moet worden. Deze discussie heeft betrekking op de volgende kwesties:
- Een uitkering op grond van de Participatiewet is meestal onvoldoende om de lasten uit levensonderhoud te kunnen betalen;
- Is het tegenover andere uitkeringsgerechtigden die géén familie hebben om ze bij te staan in het levensonderhoud, rechtvaardig om in één of enkele gevallen af te zien van het terugvorderen van de uitkering?
- Hoe kan worden verantwoord dat in de Participatiewet wordt uitgegaan van een fraudebegrip dat alle publiekrechtelijke grenzen te buiten gaat? In het strafrecht kan alleen van fraude worden gesproken als sprake is van opzet.
