Leerplichtambtenaren over de schreef
In de meldingen over leerplichtambtenaren die hun boekje te buiten gaan, komt naar voren dat leerplichtambtenaren onderwijs op afstand ten onrechte aanmerken als verzuim. Ook wordt door leerplichtambtenaren gedreigd met inschakeling van de strafrechtelijke keten of het kantongerecht (..).
In dergelijke chantagesituaties is evident dat de leerplichtambtenaar de juridische criteria van verzuim van de leerplicht niet heeft begrepen en dat hij/zij de eigen taakopvatting miskent. Het gevolg is dat de strafrechtsketen voor niets wordt ingeschakeld en dat zowel het kind als de ouders worden gedupeerd met juridisch ongefundeerde dreigementen.
Juridische implicaties van het verzuimbegrip
Raadpleging van het Verzuimloket en de Justitiële keten voor strafrechtelijke
aanpak van schoolverzuim leidt tot de volgende conclusies. Zoals de
leerplichtambtenaar bekend behoort te zijn, wordt verzuim gecategoriseerd in
absoluut verzuim enerzijds en relatief (luxe)verzuim met als subcategorie
signaalverzuim anderzijds. Het verzuimbegrip is limitatief. Van absoluut
verzuim is sprake, indien de leerplichtige bij geen enkele onderwijsinstelling
staat ingeschreven. Van relatief (luxe)verzuim dan wel signaalverzuim is sprake
indien de leerplichtige niet deelneemt aan de voor hem beschikbare
onderwijsvorm.
Het Verzuimloket van DUO meldt sinds het definitief opgeven van de preventie
van SARS-CoV-2 dat de leerplichtambtenaar samen met de ouders dient te kijken
naar de mogelijkheid om thuisonderwijs aan te bieden.[1]
Onderwijs op afstand impliceert op generlei wijze relatief schoolverzuim,
omdat alternatieve onderwijsprogramma’s in
goed overleg met de onderwijsinstelling tot stand komen en conform de
uitgangspunten van Ingrado worden vervuld.
Leerplichtambtenaren over de schreef: het betrekken van het OM en Veilig
Thuis als ongeoorloofd pressiemiddelen
Het opmaken van een proces-verbaal is een ultiem middel dat terughoudend dient
te worden ingezet door de BOA die met het toezicht op de leerplicht is belast
(“Schoolverzuim: de strafrechtelijke aanpak”, Inspectie Veiligheid en Justitie,
Ministerie van Veiligheid en Justitie, p. 40).
De consequenties van een melding aan de strafrechtsketen zijn ongewenst: zowel
het kind als de ouders krijgen, zonder dat daartoe een valide verantwoording
bestaat, te maken met ongeoorloofde dreiging en problematisering. Het kind wordt
altijd gedupeerd door de dreiging met sancties. Dit is nodeloos belastend voor
de leerling.
Zowel het Steunpunt Passend Onderwijs van de onderwijsraden, als
Ingrado en de rechterlijke macht leggen de leerplichtambtenaren op om
terughoudendheid te betrachten ten aanzien van een melding en het afnemen van
het proces-verbaal.[2] Dat een
melding van de Leerplichtambtenaar aan de strafrechtsketen een uiterst
pressiemiddel is, wordt onderstreept door de documentatie van de betrokken
instanties. Duidelijk is dat conform het Handelingskader van de onderwijsraden een
actie door de Leerplichtambtenaar eerst in beeld komt, indien de leerplichtige
verzuimt deel te nemen aan het alternatief onderwijs (zijnde: onderwijs op
afstand).[3]
Een dergelijke actie die door de Leerplichtambtenaar mag worden ondernomen,
bestaat uit het in samenspraak met de ouders zoeken van een oplossing voor het
veronderstelde probleem.
De plicht tot onthouding van partijdigheid en vooringenomenheid
Het handelen jegens de burger dient zonder vooringenomenheid te zijn. Het
in gesprek gaan met de ouder mag dan ook niet zijn ingegeven door het voornemen
om een ultimatum te verbinden aan de uitkomst van het gesprek voor het
opstellen van het proces-verbaal. Als ambtenaren belast met de toezicht op het
onderwijs, contact met het OM onderhouden dat gekleurd is door het voornemen om
eventueel een sanctie op te leggen aan de ouder en een gewenste uitkomst te
forceren, is de bejegening van de burger niet vrij van vooringenomenheid. De
ouder moet er gerechtvaardigd op kunnen vertrouwen dat eventuele signalen die
aanleiding geven tot zorgen bij een leerplichtambtenaar, tijdig worden
voorgelegd.
Het beoordelingscriterium voor de toetsing van ongeoorloofd relatief verzuim heeft
betrekking op het niet-volgen van het onderwijsprogramma in enige vorm door de
leerling, zijnde onderwijs op afstand, samengesteld in overleg met de onderwijsinstantie.
Ingrado en de onderwijsraden vermelden onderwijs op afstand als rechtsgeldige,
acceptabele wijze van invulling van het onderwijsprogramma in de meest recente leidraden
en protocollen.
Wat als de leerplichtambtenaar met het inschakelen van een kantonrechter of
strafrechter dreigt?
Het uitdrukken van het voornemen om de kantonrechter in te schakelen is een
pressiemiddel dat getuigt van vooringenomenheid. Het op dergelijke wijze onder
druk zetten van ouders heeft niet tot doel om in overleg met de ouder een
oplossing te vinden, maar ouders te chanteren. De ketenafspraken die in het
rapport van het Ministerie van Justitie en Veiligheid zijn vermeld, houden in,
dat het gesprek met de ouders en de leerling alsmede de civiele weg vooraf
dienen te gaan aan de weg van de strafrechtelijke keten. Eerst als het gesprek
met de ouders en de leerling én de civiele weg niet tot een oplossing leiden én
indien pertinent sprake is van ongeoorloofd relatief verzuim, is het opmaken
van een proces-verbaal een mogelijke vervolgstap.
61% van de processen-verbaal inzake leerplichthandhaving is onbruikbaar door
slechte kwaliteit
Hierbij moet de kanttekening worden geplaatst dat maar liefst 61% van de
processen-verbaal en aanhangige dossiers zo vol staat met fouten en
onvolledigheden, dat deze onbruikbaar worden geacht.[4]
In lijn met deze juridische missers constateert het Ministerie dat onvolledige
processen-verbaal door de Kinderbescherming klakkeloos worden overgenomen en
dat derhalve juridisch onmogelijke vorderingen aan het OM worden voorgelegd
onder het mom van handhaving van de Leerplichtwet 1969.
Wat als de leerplichtambtenaar een schoolarts inschakelt om ouders onder druk te zetten om af te zien van onderwijs op afstand?
Met recht bestaat gerede twijfel aan het ontbreken van vooringenomenheid bij
het voornemen om kinderartsen in te schakelen: dit onderzoek kan in context
níet worden beschouwd als onbevooroordeeld en onpartijdig. Het is gebruik dat
de schoolarts wordt ingeschakeld voor onderzoek indien de leerling veelvuldig
ziek wordt gemeld zonder dat het onderwijsprogramma naar behoren wordt
volbracht.
Niet uit het oog mag worden verloren waar het werkelijk om gaat: het welzijn van het kind. Door dreiging met sancties door leerplichtambtenaren (én decanaten) wordt het welzijn van het kind benadeeld. Het uitoefenen van pressie door te dreigen met vervolgstappen is voor alle betrokkenen schadelijk en onnodig. Het gaat het nastreven van de bevordering van het welzijn van het kind uiteraard te buiten om de strafrechtketen in te schakelen.
[2] https://www.steunpuntpassendonderwijs-povo.nl/actualiteit/handelingskader-thuisblijvers-corona/; https://www.lesopafstand.nl/lesopafstand/richtlijnen/protocollen-en-checklists/#richtlijn-voortgezet-onderwijs-ingang-23-maart;
[3] Handelingskader van de PO-Raad en VO-Raad, p. 3.
[4] “Schoolverzuim: de strafrechtelijke aanpak”, Inspectie Veiligheid en Justitie, Min V en J.