Hoe kan het sinds januari 2020 gevoerde en huidige nationale SARS-CoV-2-beleid worden beoordeeld? Niet slechts met de kennis van nu. De beschikbare kennis die in januari 2020 voorhanden was moet worden meegenomen in het beoordelingskader, evenals de beleidsstrategieën die sindsdien zijn gepresenteerd. Het is daarbij de vraag, waarom maatregelen voor het effectief indammen van het virus sinds maart 2020 van de hand zijn gewezen zonder nadere motivering.
De drie scenario's staan op dit moment (15 juni 2020) op de site van het RIVM, waar duidelijk wordt gemaakt dat het scenario 'volledige controle' nog altijd het actuele beleid is. 'Volledige controle' neemt tot uitgangspunt dat er ten aanzien van SARS-CoV-2 risicogroepen bestaan die kunnen worden afgezonderd, terwijl zogenaamde 'niet-risicogroepen' geleidelijk aan geïnfecteerd zouden moeten worden om de risicogroepen bescherming te bieden.
Om het tot op heden gevoerde beleid te beoordelen, geef ik in overweging welke kennis vanaf januari 2020 internationaal onbeperkt beschikbaar was.
1. Beschikbare kennis sinds januari 2020: wetenschappelijke artikelen, mediaberichten en waarschuwingen
- 31 september 2003: The Board on Global Health organiseerde het internationale congres: Learning from SARS: Preparing for the next outbreak. Het voorkomen en bestrijden van toekomstige SARS-uitbraken staat centraal in de deelonderwerpen Containment strategies, Impact on Health Care Systems for Combating Future Outbreaks, Political Influences on the Response to SARS. SARS: Down but still a threat. Het draaiboek is te downloaden via de pagina van The National Academies of Sciences Engineering Medicine;
- 26 juni 2006: "SARS/ Longvirus is veel gevaarlijker dan het eruitziet", Trouw, 26 juni 2006 (laatstelijk geraadpleegd op 14 juni 2020);
- 2009: National Research Committee on Achieving Global Capacity for Surveillance and Response to Emerging Diseases of Zoonotic Origin publiceert het draaiboek "Sustaining Global Surveillance and Response to Emerging Zoonotic Diseases";
- Oktober 2007: Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus as an Agent of Emerging and Reemerging Infection, Clinical Microbiology Reviews, 2007 Oct; 20(4): 660-694;
- Juni 2016: SARS en MERS: recent insights into emerging coronaviruses, Nature Public Health Emergency Collection, Nature Reviews Microbiology, 2016; 14(8): 523-534;
- Januari 2017: Understanding bat SARS-like coronaviruses for the preparation of future coronavirus outbreak- Implications for coronavirus vaccine development, Human Vaccines and Immunotherapeutics, 2017 Jan; 13(1): 186-189.
- November 2017: Na 15 jaar onderzoek is de genenpoel van SARS-CoV's uit de regio-Yunnan compleet in kaart gebracht. De ORF8a- en ORF8b-proteinen van SARSr-CoV van de vleermuis is gelijk aan die van SARS-CoV's die op mensen overdraagbaar zijn. De onderzoekers waarschuwen voor de dreiging van een 'spillover' die een ziekte zoals SARS (2003) zal veroorzaken. Daarom wordt benadrukt dat surveillance noodzakelijk is. Ook moet het menselijk gedrag worden aangepast om het risico op infectie met een volgende SARS-CoV te voorkomen. Zie "Discovery of a rich gene pool of bat SARS-related coronaviruses provides new insights into the origin of SARS coronavirus", PLoS Pathogens, 2017 Nov; 13(11): e1006698);
- Maart 2019: onderzoekers waarschuwen dat livestock markets, waar diverse wilde dieren ter plekke worden geslacht, het risico op een uitbraak vergroten in hotspot China: "Bat Coronaviruses in China", MDPI Viruses, 2019 Mar; 11(3):210;
- 08 januari 2020: 'New virus identified als likely cause of mystery illness in China: The legacy of SARS has haunted the race to understand a respiratory infection that has affected 60 people, Nature news;
- 10 januari 2020: genoom SARS-CoV-2 gepubliceerd in de database van GenBank (code: MN908947), op 12 januari 2020 was MN908947.1 beschikbaar via GenBank, te bereiken via NCBI;
- 20 januari 2020: State Key Laboratory of Respiratory Diseases in Guangzhou meldt aan Nature mens-tot-mens-transmissie van 2019-nCoV. Het virus is nauw verwant aan SARS-CoV-1 (2003). De berichtgeving is gepubliceerd op 21 januari 2020, 'Stop the Wuhan Virus, Nature Edt., online 21 januari 2020;
- 27 januari 2020: transmissiegraad hoog geschat en reproductiegetal R tussen 1.4-2.5 geschat;
- 28 januari 2020: waarschuwing van D. Heymann (London School of Hygiene and Tropical Medicine) om acht te slaan op aërogene transmissie van 2019-nCoV;
- 30 januari 2020: WHO verklaart 2019-nCoV tot 'global emergency';
- 11 februari 2020: de ICTV verklaart 2019-nCoV officieel tot SARS-CoV-2. De overeenkomst met SARS-CoV-1 (2003) wordt officieel bevestigd, waarmee duidelijk is dat het niet om een geheel nieuw virus gaat;
- 2 maart 2020: de WHO benadrukt dat containment moet worden nagestreefd: testen, isoleren en traceren zijn de maatregelen die moeten worden getroffen om indamming mogelijk te maken.
2. Beleidsstrategieën
- Februari & maart 2020: géén negatief reisadvies of restricties opgelegd betreffende reizen van en naar 'hoog risico-gebieden'. Geen quarantaine of verplichte isolatie van reizigers afkomstig uit brandhaarden. Geen isolatie van reizigers afkomstig van 'repatriëringsvluchten'. Carnaval zonder beperkingen toegestaan;
- Advies om géén mondmaskers te dragen in openbare ruimten.
3. Scenario 'Groepsimmuniteit'
- Op 16 maart 2020 is nog géén 0,01% van de populatie (17.000.000) dubbelpositief getest op SARS-CoV-2. Om minimaal 60% dekking te krijgen, dienen 10.200.000 mensen te worden geïnfecteerd om tegenwicht te bieden aan de op dat moment circa 0,01% geconstateerde infectiegevallen;
- Containment zonder nadere argumentatie terzijde geschoven. Het scenario 'virus maximaal tegenhouden' wordt voorgesteld als 'een lockdown waarbij alles op slot gaat en iedereen binnen moet blijven. Alle activiteiten moeten dan feitelijk een jaar of zelfs langer stilgelegd worden. In de periode na de lockdown, als iedereen weer naar buiten gaat, wordt het virus weer overgedragen en is de sluiting voor niets geweest.'(op 15 juni 2020 nog actueel op de pagina van het RIVM);
- Scenario 'Maximaal controleren', de gekozen beleidsstrategie, gaat uit van het bewust uitsmeren van de ziekte over een langere periode. Het is de bedoeling om het virus te verspreiden onder groepen die het minste risico zouden lopen. Dit scenario noemt twee wetenschappelijk niet-gefundeerde aannames als 'voordelen':
Voordeel 1: De meeste mensen krijgen alleen lichte klachten van SARS-CoV-2 en herstellen zelf van het virus;
Voordeel 3: Mensen kunnen immuun worden om risicogroepen te beschermen.
De drie scenario's staan op dit moment (15 juni 2020) op de site van het RIVM, waar duidelijk wordt gemaakt dat het scenario 'volledige controle' nog altijd het actuele beleid is. 'Volledige controle' neemt tot uitgangspunt dat er ten aanzien van SARS-CoV-2 risicogroepen bestaan die kunnen worden afgezonderd, terwijl zogenaamde 'niet-risicogroepen' geleidelijk aan geïnfecteerd zouden moeten worden om de risicogroepen bescherming te bieden.
Om het tot op heden gevoerde beleid te beoordelen, geef ik in overweging welke kennis vanaf januari 2020 internationaal onbeperkt beschikbaar was.
1. Beschikbare kennis sinds januari 2020: wetenschappelijke artikelen, mediaberichten en waarschuwingen
- 31 september 2003: The Board on Global Health organiseerde het internationale congres: Learning from SARS: Preparing for the next outbreak. Het voorkomen en bestrijden van toekomstige SARS-uitbraken staat centraal in de deelonderwerpen Containment strategies, Impact on Health Care Systems for Combating Future Outbreaks, Political Influences on the Response to SARS. SARS: Down but still a threat. Het draaiboek is te downloaden via de pagina van The National Academies of Sciences Engineering Medicine;
- 26 juni 2006: "SARS/ Longvirus is veel gevaarlijker dan het eruitziet", Trouw, 26 juni 2006 (laatstelijk geraadpleegd op 14 juni 2020);
- 2009: National Research Committee on Achieving Global Capacity for Surveillance and Response to Emerging Diseases of Zoonotic Origin publiceert het draaiboek "Sustaining Global Surveillance and Response to Emerging Zoonotic Diseases";
- Oktober 2007: Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus as an Agent of Emerging and Reemerging Infection, Clinical Microbiology Reviews, 2007 Oct; 20(4): 660-694;
- Juni 2016: SARS en MERS: recent insights into emerging coronaviruses, Nature Public Health Emergency Collection, Nature Reviews Microbiology, 2016; 14(8): 523-534;
- Januari 2017: Understanding bat SARS-like coronaviruses for the preparation of future coronavirus outbreak- Implications for coronavirus vaccine development, Human Vaccines and Immunotherapeutics, 2017 Jan; 13(1): 186-189.
- November 2017: Na 15 jaar onderzoek is de genenpoel van SARS-CoV's uit de regio-Yunnan compleet in kaart gebracht. De ORF8a- en ORF8b-proteinen van SARSr-CoV van de vleermuis is gelijk aan die van SARS-CoV's die op mensen overdraagbaar zijn. De onderzoekers waarschuwen voor de dreiging van een 'spillover' die een ziekte zoals SARS (2003) zal veroorzaken. Daarom wordt benadrukt dat surveillance noodzakelijk is. Ook moet het menselijk gedrag worden aangepast om het risico op infectie met een volgende SARS-CoV te voorkomen. Zie "Discovery of a rich gene pool of bat SARS-related coronaviruses provides new insights into the origin of SARS coronavirus", PLoS Pathogens, 2017 Nov; 13(11): e1006698);
- Maart 2019: onderzoekers waarschuwen dat livestock markets, waar diverse wilde dieren ter plekke worden geslacht, het risico op een uitbraak vergroten in hotspot China: "Bat Coronaviruses in China", MDPI Viruses, 2019 Mar; 11(3):210;
- 08 januari 2020: 'New virus identified als likely cause of mystery illness in China: The legacy of SARS has haunted the race to understand a respiratory infection that has affected 60 people, Nature news;
- 10 januari 2020: genoom SARS-CoV-2 gepubliceerd in de database van GenBank (code: MN908947), op 12 januari 2020 was MN908947.1 beschikbaar via GenBank, te bereiken via NCBI;
- 20 januari 2020: State Key Laboratory of Respiratory Diseases in Guangzhou meldt aan Nature mens-tot-mens-transmissie van 2019-nCoV. Het virus is nauw verwant aan SARS-CoV-1 (2003). De berichtgeving is gepubliceerd op 21 januari 2020, 'Stop the Wuhan Virus, Nature Edt., online 21 januari 2020;
- 27 januari 2020: transmissiegraad hoog geschat en reproductiegetal R tussen 1.4-2.5 geschat;
- 28 januari 2020: waarschuwing van D. Heymann (London School of Hygiene and Tropical Medicine) om acht te slaan op aërogene transmissie van 2019-nCoV;
- 30 januari 2020: WHO verklaart 2019-nCoV tot 'global emergency';
- 11 februari 2020: de ICTV verklaart 2019-nCoV officieel tot SARS-CoV-2. De overeenkomst met SARS-CoV-1 (2003) wordt officieel bevestigd, waarmee duidelijk is dat het niet om een geheel nieuw virus gaat;
- 2 maart 2020: de WHO benadrukt dat containment moet worden nagestreefd: testen, isoleren en traceren zijn de maatregelen die moeten worden getroffen om indamming mogelijk te maken.
2. Beleidsstrategieën
- Februari & maart 2020: géén negatief reisadvies of restricties opgelegd betreffende reizen van en naar 'hoog risico-gebieden'. Geen quarantaine of verplichte isolatie van reizigers afkomstig uit brandhaarden. Geen isolatie van reizigers afkomstig van 'repatriëringsvluchten'. Carnaval zonder beperkingen toegestaan;
- Advies om géén mondmaskers te dragen in openbare ruimten.
3. Scenario 'Groepsimmuniteit'
- Op 16 maart 2020 is nog géén 0,01% van de populatie (17.000.000) dubbelpositief getest op SARS-CoV-2. Om minimaal 60% dekking te krijgen, dienen 10.200.000 mensen te worden geïnfecteerd om tegenwicht te bieden aan de op dat moment circa 0,01% geconstateerde infectiegevallen;
- Containment zonder nadere argumentatie terzijde geschoven. Het scenario 'virus maximaal tegenhouden' wordt voorgesteld als 'een lockdown waarbij alles op slot gaat en iedereen binnen moet blijven. Alle activiteiten moeten dan feitelijk een jaar of zelfs langer stilgelegd worden. In de periode na de lockdown, als iedereen weer naar buiten gaat, wordt het virus weer overgedragen en is de sluiting voor niets geweest.'(op 15 juni 2020 nog actueel op de pagina van het RIVM);
- Scenario 'Maximaal controleren', de gekozen beleidsstrategie, gaat uit van het bewust uitsmeren van de ziekte over een langere periode. Het is de bedoeling om het virus te verspreiden onder groepen die het minste risico zouden lopen. Dit scenario noemt twee wetenschappelijk niet-gefundeerde aannames als 'voordelen':
Voordeel 1: De meeste mensen krijgen alleen lichte klachten van SARS-CoV-2 en herstellen zelf van het virus;
Voordeel 3: Mensen kunnen immuun worden om risicogroepen te beschermen.
 |
| Het beoordelen van het SARS-CoV-2-beleid |
